ساخت سه تار از چه زمانی در ایران شروع شده است؟
تاریخ ساخت سه تار به هیچ وجه روشن نیست. فارابی در کتاب موسیقی الکبیر می گوید:((در خراسان دو نوع تنبور است؛یکی تنبور خراسانی و یکی تنبور بغدادی . که همین عود را می گفتند.))اصلا” عود ، ساز ایرانی است . حالا به سرزمین بغداد رفته و شده ساز عربی ،یک حرف دیگری است.
بنابراین ایران آن موقع وسیع تر از ایران امروزی بوده است. یکی از دوستان من هم تعریفی در مورد سه تار دارد . او می گوید که: ((سه تار موقعی درست شد که مردم می خواستند صدای سازشان از خانه بیرون نرود تا مخالفی اعتراض نکند و به اصطلاح گرفتار عسس نشود.)) این حرف یک مقدار منطقی است. اما من خودم معتقدم سه تار از دوتار و تنبور گرفته شده ، یعنی اول دوتار بوده بعد شده تنبور. یعنی سه سیم شده و بعد با الهام از تنبور (( سه تار )) ساخته شد. و بعدها مشتاق علیشاه سیم چهارم اضافه کرده که سیم واخوان است و به نام سیم مشتاق مشهور شده است.
ولی منشاء سه تار سازی از انگیزه دیگری بوده ،یعنی نوازنده می خواسته سازی بزند که صدایش مزاحم در و همسایه نباشد. این کار مربوط به دوره پس از حاکمیت علمای اسلام است. فکر می کنم سه تار از اوایل صفویه در ایران به این شکل در آمده ؛ ولی تاریخ دقیقی نمی توان برایش تعیین کرد.
(تحقیق وبرسی از کتاب گفته ها و ناگفته های محمد مهدی کمالیان نشر نی ، تهران ، 1381 )